تم پارک یا پارک موضوعی چیست؟

تم پارک مجموعه‌ای از سرزمین‌های تم‌دار و اترکشن‌های تماتیک  است که در قالب تم دراماتیک و نمایشی  و به‌عنوان یک طرح تماتیک برای شهربازی به کار می‌رود که برای مثال می‌توان به دیزنی‌لند اشاره کرد. مشخصه اصلی یک تم پارک، «تم» است، مفهومی که آن را از یک شهربازی معمولی متمایز می‌کند. درست همان‌طور که کاربرد طراحی تماتیک یک رستوران عادی را به یک رستوران تم‌دار یا یک مرکز بازی را به یک مرکز بازی تم‌دار تبدیل می‌کند، تم پارک‌ها نیز نتیجه یک طراحی تماتیک هستند که به شهربازی و تفریحات مختلف فضایی آن اعمال می‌شوند. در واقع تم پارک به مهمان این اجازه را می‌دهد که بخشی از داستان شود. لایه‌ای از داستان‌پردازی و تم‌سازی بر رایدها کشیده می‌شود تا این فضا دیگر مثلاً یک ترن هوایی ساده نباشد بلکه برخلاف کتاب‌ها یا فیلم‌ها، مهمانان بتوانند دست خود را دراز کرده و سنگ نمای قلعه شاه و پریان را لمس کنند. مهمان‌های یک تم پارک می‌توانند در داخل زیردریایی در اعماق یک اقیانوس شام بخورند و با شخصیت‌های داستانی موردعلاقه خود صحبت و تعامل کنند. تم پارک وابسته به راید نیست، درحالی‌که رایدها از عوامل اصلی و وجودی شهربازی هستند. یک تم پارک بدون راید هنوز هم یک تم پارک است، اما یک شهربازی بدون راید یک پارکینگ است که پاپ‌کورن فروشی دارد! در نهایت طراحی تماتیک نه‌تنها شامل یک تم پارک بلکه می‌تواند هتل‌ها، رستوران‌ها، کافه‌ها و بارها و کشتی‌های کروز را نیز در بر گیرد که با یک تم واحد طراحی می‌شوند.

تاریخچه تم پارک‌ها

1. باغ‌های تفرج

تاریخچه پارک‌ها به‌عنوان مکان‌های تفریحی به دوران باستان برمی‌گردند، اما اولین شکل پارک دائمی که برای فعالیت‌های تفریحی طراحی‌شده بود، در قرون‌وسطی، با افتتاح باغ‌های مختلف تفرجی در سراسر اروپا، مانند باغ‌های واکسهال (Vauxhall)، یافت می‌شود. این باغ‌ها، فضایی سرسبز و تخیلی با مجسمه‌هایی را ایجاد کردند که برخلاف پارک‌های عمومی  تمرکز خود را بر سرگرمی‌ها گذاشته و این را با احداث باغ‌ها، پیاده‌راه‌ها، هزارتوها، مجسمه‌سازی، آثار هنری، پاویون‌ها، نمایشگاه حیوانات و کنسرت‌ها، آتش‌بازی‌ها، توپ‌بازی‌ها و برگزاری مهمانی‌ها و نمایش‌های بازآفرینی مانند نبرد واترلو انجام می‌داد.

2. نمایشگاه‌های جهانی

در سال ۱۸۵۱ نمایشگاه بزرگی در کاخ کریستال هاید پارک، لندن برگزار شد که علاوه بر آموزش و سرگرمی، دستاوردهای صنعتی چندین کشور را نیز نشان می‌داد و به فرصتی برای قدرت‌های استعماری تبدیل شد تا قلمرو تحت فرمانروایی خود را از طریق بازآفرینی معماری و محیط این سرزمین‌ها به نمایش گذارند که اولین نمونه‌های تم پارک‌های دنیا را ایجاد نمود.

3. پارک‌های ترولی

در طول دهه ۱۸۰۰ میلادی، شکل جدیدی از اترکشن‌های تفریحی در قالب پارک‌های ترولی، مناطقی مخصوص تفریح و سرگرمی که توسط شرکت‌های راه‌آهن ساخته  و یا تأمین بودجه می‌شد و در انتهای ریل‌ها و خطوط واگن‌های‌ برقی به‌منظور تشویق مردم به استفاده از خطوط ریلی آن‌ها ایجاد می‌شد.  

4 . سرزمین‌های کودکان

سرزمین‌های کودکان تم پارک‌های کوچکی بودند که باهدف سرگرمی کودکان از پارک‌های تفریحی کوچک گرفته تا سرزمین‌های تم‌دار متغیر است و عموماً قصه‌های شاه و پریان و به‌نوعی خانه‌های موجود در کتاب‌های داستان را بازسازی کردند. یکی از موفق‌ترین سرزمین‌های کودکان سرزمین بابانوئل (Santa Clause Land) در ایندیانا است که تم آن پیرامون کریسمس است. 

5. شهربازی‌ها

بزرگ‌ترین ترولی پارک‌ها به‌عنوان شهربازی شروع به تأسیس کردند. کاونی ایلند مکان خود را به‌عنوان اولین شهربازی واقعی معرفی کرد. این کار با جاذبه‌های تم‌دار مانند سفر به ماه در لونا پارک و جاذبه‌های مکانیکی مانند چرخ‌وفلک‌هایی، تونل‌های عشق و اولین راید‌های ترسناک در کنار اترکشن‌های غیرمعمول‌تر مانند روستای کوتوله‌ها، دستگاه رشد نوزاد نارس و نمایش‌های عجیب‌وغریب، همراه بود.

اولین تم پارک‌ها

این‌که کدام پارک اولین تم پارک جهان است موضوعی بحث‌برانگیز است. مزرعه نات بری ادعا می‌کند که «اولین پارک موضوعی آمریکا» است. اگرچه که درنهایت تا سال ۱۹۴۰ به یک تم پارک تبدیل شد، اما چیزی بیشتر از فروشگاه و رستوران ارائه نمی‌داد! سرزمین بابانوئل  پارک دیگری است که این ادعا را دارد و در حداقل حالت ممکن سزاوار عنوان اولین تم پارک کودکان است. 

دیزنی‌لند را می‌توان رقیب سوم و مطمئناً اولین مکانی دانست که به‌طور هدفمند به‌عنوان یک تم پارک ساخته‌شده است. اصطلاح «تم پارک» در سال ۱۹۵۸ خاصا به‌منظور توصیف دیزنی‌لند (۱۹۵۵) و نوع جدید سرگرمی تماتیکی که ارائه می‌داد به وجود آمد.در نشریات تجاری آن زمان، اصطلاح «پارک به شیوه دیزنی‌لند» بسیار استفاده می‌شد که نشان می‌دهد که مقیاس دیزنی‌لند وجه تمایز اصلی آن با سایر شهربازی‌ها و اترکشن های تماتیک آن زمان است. چه دیزنی‌لند اولین تم پارک باشد یا نباشد، افتتاح آن انقلابی در صنعت شهربازی ایجاد کرد و تعریف جدیدی به آن بخشید.

منابع:

برگرفته از کتاب Theme Park Design & The Art of Themed Entertainment

نوشته David Younger

و کتاب Theme Park Design & The Art of Themed Entertainment

 نوشته David Younger

کتاب بستر ظهور و طراحی تم پارک / دیوید یانگر / ترجمه محسن سراجی

برای خواندن مطالب  بیشتر اینجا کلیک کنید.